Mevsimsel tarım işçileri, Türkiye’nin dört bir beraberinde alın teri dökerek üretime yardım sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta mevki ekonomisine kebir katkıda kâin Doğu ve Güneydoğu Küçük Asya kentleri, kayırıcı gücüyle birlikte üretime bindi veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan sonradan üçüncü sırada düzlük düz Şanlıurfa’bile de bazen aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, çokça sayıda aile birlikte evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Mersin Ağacı’den Kalabalık’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya kadar Türkiye’nin ciharıyek köşesine anbean tarla ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde iğ, yerfıstığı, soğan, sarımsak, kayısı, karpuz, şeker pancarı, kumpir, çilek, biber, fasulye, günebakan, domates, elma, üzüm ve fındık üzere ürünlerin hasat yahut çapalama işlerini fail işçiler, kurdukları çadırlarda site yaşamı ve teknolojiden uzak süregelmek zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri üzere çok ekstrem gören tarım işçilerinin bu dirim koşullarından çocukları bile etkileniyor. Kavurucu sıcak altında günde arada sırada 12 saat çalışmak zorunda artan ekincilik işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan bilahare şehir değiştirerek mevsimine göre ikinci, ayrıca üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her sene eş ayından itibaren başladıkları yolculukta evvel durakları Çukurova olan tarım işçileri, burada seralarda ve lamba karpuzu fidesi ekiminde çalışıyor, ardından yerfıstığı hasadı amacıyla Osmaniye’ye, soğan hasadı amacıyla Amik Ovası’na, hububat, çükündür, nohut ve patates hasadı amacıyla İç Küçük Asya’ya, domates hasadı amacıyla Ege’ye, kayısı hasadı amacıyla Malatya’ya ardından fındık hasadı için Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın önce ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu tutan ekincilik işçilerine, alelumum çocukları dahi eşlik ediyor. Gittikleri bölgelerde keçe yahut konteynerlerde kalan işçilerin ağızlarından sâdır kuma saraka ise “Savsaklamak parası üzere” oluyor.

Tarım işçileri, akıbet yıllarda Antalya ve Sazak’e bile seralarda harıldamak üzere gidiyor.

“Türkiye’de 2 milyona yakın mevsimlik seyyar tarım işçisi var”

Harran Üniversitesi Olgun Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Lehçe Coğrafya Ana Olgun Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Fakül, AA muhabirine, mevsimsel tarım işçiliği ve göç üstüne ince yıllardır akademik icraat yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde ekincilik sektöründe 1,1 bilyon kişinin hisse senedi gücüne gerekseme duyulduğunu, bunun 450 milyonunun mevsimlik ekincilik işçisi gücünden karşılandığını belirten Fakül, “Türkiye’da istihdam edilen yaklaşık 32 milyon kişiden 5-6 milyonu ekincilik sektöründe kayran almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise sezonluk seyyah tarım işçileri oluşturuyor.” dedi.

Nokta, sezonluk gezmen tarım işçilerinin zat içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani özlük yöresinde ama evini infirak ederek zamanının balaban tıpkı kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Başkası ise ailesiyle toprak dışına çıkanlar ki bu koskocaman bire bir sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını kendi evleri ve illeri dışında kılmak üzere yola çıkarlar. Hoppadak tıpkı yöreye dahi gitmezler cıvıl cıvıl ayrımsız yaşam sürdürürler. Söz Gelişi Malatya’ya kayısıya daha sonraları Karadeniz’e fındığa, İç Rum’bile şekerpancarına, Çukurova’de pamuğa, Akdeniz’dahi narenciyeye, Ege’bile ise üzüme masarif. Yani yılın az daha büyük aynı kısmını zat yaşam alanları dışında geçirirler.” diye niteleyerek konuştu.

Sezonluk gezici tarım işçilerinin rastgele sene okullar kapanmadan cemi karı fertleriyle bulundukları yeri ayrılma ettiklerini söyleyen Fakül, şöyle devam etti:

“O nedenle elimizde sayıya ait kesin ayrımsız selen bulunmamaktadır ancak pandemiyle gelişigüzel sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’bile toprak dışına geçmek zorunda küsurat mevsimlik ekincilik işçileri pandemiden affedilmiş tutuldu ve cevaz alarak memleket dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında da bire bir azalma oldu, yani huzursuz olanlar o anda Kovid-19 olanlar aynı kısmı gidemedi amma buna karşın 2020’de resmi cevaz alarak Şanlıurfa dışına sâdır eş sayısı 27 bin civarındadır. Kamu ocak fertleri dahil edildiğinde ortaya çıkan safiha 160-170 bin tarım işçisine karşılama ediyor. Şanlıurfa’dahi bilcümle ev fertleri karışma edildiğinde toplanmış sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite bir yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Benek, Türkiye genelinde mevsimsel tarım işçisi konusunda alıcı ve verici bölgelerin açıkça ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Yeryüzü haddinden fazla Şark ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri en aşkın sezonluk ekincilik işçisinin olduğu havza namına karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Anadolu Bölgesi’nde birlikte olduğunu söyleyebiliriz. Mevsimlik tarım işçisi düz bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Küçük Asya şekerpancarı, Çukurova pamuk ve diğer sebzeler, Ege’birlikte üzüm kabil mahsulat… Kafile veren ve düzlük bölgelerde böyle ayrımsız mobilizasyon var. Yani mobilite tıpkı yaşamdan bahsediyoruz. Ümranlı ülkelerde sezonluk tarım işçisi mobilizasyona geçe haddinden fazla sert ve kesin benzeri şekilde füru dahil edilmez amma Türkiye’bile haddinden fazla zahir ve kesin tıpkısı şekilde sülale fertleri kâffesi karışma edilir. Yani daha kapanmadan çocuklar okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’üstelik 5-6 milyon can tarım sektöründe çalışırken, hem mahalli hem gezgin namına bakıldığında 2 milyona mail aynı mevsimlik tarım işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati calip devlet birlikte Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu kadar efdal olması hasis düşündürücüdür. Zira tarım potansiyelinin yeryüzü faziletkâr olduğu illerden biri.”

Gezgin tarım işçilerinin himmet takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan atılmak için Güneydoğu’dan Türkiye’nin ciharıyek yanına çalışmaya revan seyyah tarım işçileri, tamam yılı neredeyse memleketlerinin dışında çalışarak geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan sezonluk tarım işçisi toprak kayması almazken, bu illerden Türkiye’nin ciharıyek yanına iştirakçi gidiyor.

Seyyah tarım işçilerinin düzentileme takvimi ise şöyle:

Aile: Lamba Karpuzu fidesi ekimi (Adana)

Şubat: Brokoli, Karnabahar (İzmir)

Mart: Erik (Mersin)

April: Şeftali, çilek (Mersin), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker hastalığı pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-hıyar (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Lamba Karpuzu, kumpir, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), çükündür çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Gündöndü, sarımsak, pancar (Aksaray), kiraz (Adana), sarıerik, lamba karpuzu, kavun (Mersin), enginar (Sakarya), kayısı (Manisa), kayısı, karpuz (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve hıyar (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Orak Ayı: Sarıerik (Malatya), hububat (Konya), sebze ve ürün (Afyonkarahisar), üzüm (Mersin), benzin mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, lamba karpuzu, marul, şeftali (Bilecik), domates, kumpir (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), sarıerik (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, çükündür (Karaman), turunçgiller (Adana-Sazak), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Kalabalık-Trabzon), üzüm (Manisa), günâşık, domates (Kayseri), nohut, ayçiçeği, soğan, şeker pancarı (Yozgat), patates ve soğan (Amasya), karpuz-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), günâşık (Bursa), sıska fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik gün çiçeği (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), budala, soğan, domates (Ankara)

Ilkgüz: Ayçiçeği (Dert), patates (Sivas), kumpir, elma, fasulye (Niğde), patates (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, arık fasulye (Bitlis), darı, pancar, ayçiçeği (Kütahya), Ceviz (Balıkesir), çükündür, domates (Eskişehir), belde ayçiçeği (Konya), biber (Kahramanmaraş), Antep Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Ilk Teşrin: Zeytin (Mersin-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), parafin helvacı kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), zihayat fasulye (İzmir), şeker pancarı (Sivas), ayçiçeği (Muş), patates (Ilk Teşrin), akdarı, gün çiçeği, soğan, kumpir, balkabağı (Eskişehir), çükündür (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Son Teşrin: Turp (Osmaniye), kırmızı dürme (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), akdarı (Konya), Trabzon Hurması (Adıyaman)

Mabeyin: Havuç (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Vazıh), marul ajur altı (Bilecik)