DW Türki, Uber’in Erdoğan’a aksetmek amacıyla hangi bakanlarla görüştüğünü ortaya çıkardı. #UberFiles’a göre Cuneyd Zap su’nun şirketi dahi Uber’den 150 bin dolar istedi.Tarih, Mart 2018. Türkiye’da solgun göçüm – Uber tartışması giderek alevleniyordu. Ruhsatsız araçlarla çalıştığı, yasal düzenlemelere uymayarak haksız rekabete neden olduğu gerekçesiyle Uber’e açtığı ülkü iki yıldır devam ediyordu. Taksiciler ihtarname eylemleri yaparken Uber sürücülerinin dahi şiddete maruz kaldığı tez ediliyordu.Tartışmalar sonrası yasal proses taksicilerin zaferiyle sonuçlandı.

Mahkeme kararıyla 2019’bile erişime engellenen Uber, 2020 sonunda ise “hoppadak” taksilerle düzentileme şartıyla gene kullanıma açıldı.

Mobil uygulama üzerinden dil davet platformu olan Uber Technologies, Inc. San Francisco merkezli tıpkı Amerikan şirketi. Travis Kalanick ve Garrett Camp vasıtasıyla 2009’bile kurulan iştirak, yasalı statüsü ve taksi pazarında yarattığı değişimler nedeniyle dünyanın dört bir yanında mesail yaşarken anında büyüdüve almanak 17 bilyon dolardan çok dirimlik elde eden benzeri şirkete dönüştü. Kalanick ve Camp ise Forbes’in genişlik zenginler listesine girdi.

Şu anda acun genelinde 72 ülkede ruh gösteren Uber, Türkiye pazarına Haziran 2014’te girdi. Müşareket, çevirgeç sürücüsü sayısını 2017’birlikte kısaca 3 bin, 2018’dahi ise 8 bin olarak açıklamıştı. Taksicilere göre ise o devir bu miktar 10 bini geçiyordu. Lisansı bulunmayan şirketin Türkiye’den kazandığı yüzdelik 20’lik komisyonun vergisini ödemeye başlaması ise 2018’in akıbet dönemini buldu.

Peki Uber, kanuni bire bir statüsü olmadan Türkiye’deki faaliyetlerini sürdürmeyi ve genişletmeyi nasıl başardı?

DW Türki’nin Uluslararası Araştırman Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) ile alay malay yürüttüğü “The Uber Files” araştırmasına bakarak Uber, sükse temin etmek amacıyla girdiği bütün ülkelerde eş taktikler kullandı. Müşareket, sızdırılan çöz kayıtlarına bakarak teknolojiden yararlanarak agresif dalan faaliyetleri yürüterek ve yasaları hiçe farzımuhal birkaç teknoloji uzmanı işveren benzeri Şöhret Francisco girişiminden toptan ayrımsız dev haline geldi.

DW Türki’nin incelediği kayıtlara göre, Uber’in Türkiye’birlikte ruhsatsız araçlarla büyümesi taksicileri ayağa kaldırırken dip planda dalan faaliyetleri sürüyordu. Uber, Türkiye’deki varlığını garantilemek için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a mail isimleri radarına aldı. Dönemin bakanları Uca Babacan ve Mehmet Parıltı’in Erdoğan’ı ikna etmesi için harekete sabık şirket, ilk olarak AKP kurucularından olan ve tıpkı müşavirlik firması kâin Cuneyd Zapsu’ya ulaştı.

Erdoğan’a mail isimler hedeflendi

Tüm dünyada eş anlı adına yayınlanan ve Türkiye’ye ilişkin belgeleri takkadak DW Türkçe’nin incelediği araştırmaya göre Uber, Türkiye piyasasına girmeden ilk karşılaşacağı yasalı sıkıntılar ve engellenme riskinin farkındaydı. Türkiye’de lisans almayı garantilemek için Reisicumhur Recep Tayyip Erdoğan’a yakın esame üzerinden lobi faaliyetleri örümcek ortaklık, sonunda gelişigüzel nev yasal düzenlemeyi rahatlıkla yaptırmayı amaçlıyordu.

İncelenen belgelere göre, Uber Türkiye’ye girmeye hazırlanırken alım satım araştırması eden bir tutumlu, “Koca aynı nokta şu ki, RTE (Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan) bu günlerde ecnebi internet şirketlerine alın haddinden fazla agresif. Twitter ve Youtube’u rüşvet ödememekle suçluyor… O halde tamlık bu (üretken!) argümanlara cebin hazırlıklı olmalıyız” dedi.

Türkiye’üstelik evvel namına taksilerle işe başlayan Uber, taksi ruhsatı olmayan kurgu sahipleriyle müşterilerin aykırı bakım kurum satımına imkan sağlayacak peer-to-peer, yani şahıslar arası hareket modeli P2P’nin lansmanı amacıyla üstelik hedefleri ve riskleri belirlemeye başladı.

Bu şekilde faal platformlar kullanıcıların birbirlerine mülk ve bakım alıp satmalarını sağlarken karşılığında dahi ayrımsız yarkurul alyor.

Eylül 2014 tarihli güruh notlarına bakarak şirket yöneticileri, Türkiye’birlikte hayat dolu olan taksi lobisinin vereceği yanıt taksicilerin imajını aksi etkileyecek olsa da Uber’in “topla tüfekle saldırmak” adına, henüz endazeli tıpkısı yanıt vermeleri gerektiğini belirttiler. Aynı hoşgörülü “Köken şu ki Türkiye, güdücü ortaklarımız üzere güç riskine kayıtsız mütezayit şişman, yara Amerikan şirketi adına akseptans edilirsek, kamuoyunu kazanamayacağımız çılgın ulusalcı tıpkısı ilişki” dedi.

“Külhanbeyi deniz hırsızı taksicilere ihtiyacımız var”

Bire Bir toplantıda deniz hırsızı taksilerle mesai de gündeme geldi. Korsan taksicileri niteliksiz hisse senedi ortakları yerine tanımlayan şeriklik yetkilileri, Türkiye’deki yasalara bakarak ticari ehliyeti olmayan ve taksi taşımacılığı özne sürücülerin takkadak para cezası ile cezalandırıldığına ilgi çekti. Belgelere bakarak deniz hırsızı taksicilerin sisteme anahtar olduğunda henüz belirgin ayla geleceğini ve bunun onlar üzere sav oluşturabileceğini belirten aynı yöneticinin şöyle dedi:

“Bu yüzden önceden sürücüleri bulmakta zorlanabiliriz, cesurlara ihtiyacımız var ve cezaları ödeyeceğimizi garanti ediyoruz.”

Uber, Türkiye’de faaliyete geçtikten lahzada bilahare ayrımsız dalan kitapçığı hazırlatarak stratejilerini üstelik belirledi. Şirketin esas hedeflerinden biri, “kilit hisse senedi ve politik paydaşları” belirleyerek şiddetli taşımacılıkta “daha dolgunca bir” lisanslama planı için “kanun ika sürecinin canlı bire bir oyuncusu olmak”tı.

Teşrinievvel 2014’teki yazışmalarda Türkiye’den mesul tıpkı tutumlu, Uber’in P2P lansmanının Cumhurbaşkanı Erdoğan’a Twitter ve Youtube vakası kabilinden aktarılma riskine karşı, AKP kabinesinden “görgülü ve uygulayım bilimi meraklısı kişilerle” iletişime geçeceklerini söyledi.

Babacan ve Şimşek ile musahabe

Bu adlar dönemin Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Büyük Babacan ve Maliye Bakanı Mehmet Balkır’ti. Yazışmalara bakarak Babacan, o tarihten önceki şirket kurucusu Travis Kalanick ile görüşmüş, Şimşek ise andıran zamanda Londra’dahi Uber’i destekleyen tıpkısı tweet atmıştı. Toplantılarda “Amacımız, taksi lobisinden önceki bu iki kişinin Uber’i Erdoğan’a anlatmasını nail olmak” diyen Uber yöneticisi, dönemin İstanbul Büyükşehir Belediye Reisi Mesabe Topbaş ile konuşmanın taksi lobisini harekete geçirebileceğinden Topbaş’tan geçmiş daha kıdemli insanlarla irtibata geçmeyi deneyeceklerini ifade etti.

Iştirak, Babacan ve Şimşek’e “AKP’nin kurucularından ve Erdoğan’ın yakın arkadaşı olan” Cuneyd Zapsu üzerinden ulaşmaya değişmeyen verdi.

Öte yandan çarkıt İçişleri Bakanı Abdülkadir Aksu’nun oğlu Hedef Aksu’evet ilişik tıpkısı hususiyet bürosu olan ASC Ünsiyet ile bile muhtemel benzeri arkalama üzere iletişime geçeceklerini belirttiler.

AKP kurucularından olan Zapsu, 2001 ile 2008 yılları beyninde partinin gestalt yürütme oturmuş üyesiydi. Zapsu, Erdoğan’ın Başbakanlık döneminde danışmanlığını üstlendi. 2008 yılına büyüklüğünde AKP Hat Karar Yürütme Kurulu’nda (MKYK) olan ve Genel Komutan Erdoğan’ın Özel Asistanlığı ve Veri Koordinatörlüğünü yapan Zapsu, 2008 yılında canlı siyasi görevlerinden ricat ederek kurduğu Cuneyd Zapsu Danışmanlık A.Ş. ile uluslararası envestisman ve yönetim danışmanlığı hizmeti vermeye başladı.

Cuneyd Zapsu 150 bin dolar istedi

Kayıtlara bakarak UBER yöneticileri İstanbul’dahi Zapsu ve şeriklik yetkilisi ile tıpkısı yemek gerçekleştirdi. Görüşmede Zapsu’nun şirketi, Uber’in Türkiye pazarında işlerini kolaylaştıracak kilit kişileri belirledi. Valilerden belediye başkanlarına, göçüm plakası sahiplerinden iletişim araçları şirketlerinin başkanları ve içişleri, ulaştırma ve maliye bakanlarına kestirmece 30 nefis bir liste sunan Zapsu’nun şirket yöneticisi, bu kişilerin ki oldukları ve şirketten taşımak istedikleri mesajın hangi olduğu üzerine Uber’e müzaheret edeceklerini belirtti. Antrparantez 2015 seçimlerinin öncesi ve sonrasında doğru bildirişim kanalları kurmaları amacıyla şirkete kösemenlik edeceklerini anlatım etti.

Görüşmenin arkası sıra Açıklık 2014’te Zapsu’nun müşavirlik firması Uber’e benzeri sözleşme taslağı gönderdi. Taslağa bakarak Zapsu, üç maaş biçim faaliyeti için ayda 50 bin dolarlık sevap istek ediyordu.

Peş düzem aynı yönetici, “Bedel haddinden fazla faziletli ama muhtemelen Türkiye’üstelik beribenzer büyümemizin biricik yolu Cuneyd Zapsu kabil nüfuz sahibi birinin bizi şanlı Türklerin radarına sokması” dedi. Ancak iki müşareket fiyatta anlaşamayınca o aktarılma resmi bir sözleşme yapılmadı.

Yazışmalarda Zapsu’nun Erdoğan’ın evvel döneminden olduğu ve etkisini yitirdiğini dile getiren ortaklık yöneticileri, namına akıbet çıkar yol kendisine başvurmayı fikren yeni alternatiflere yöneldi.

(Haberimizin yayınlanmasından sonradan Cüneyd Zapsu’nun avukatı DW’ye tıpkısı ihtarname göndererek haberdeki iddiaları reddetti. Bunun konusunda Zapsu ve avukatına konuya ilişkin haberde düzlük düzlük ayrıntıları sorduk, fakat bu sorulara karşılık alamadık. Onun namına Cüneyd Zapsu’nun avukatı gönderdiği ikinci yazıda, “Cüneyd Zapsu Danışmanlık AŞ’nin lobicilik değil müşavirlik faaliyetinde bulunduğunu”, “Uber üzere değil lobicilik müşavirlik faaliyetinde üstelik bulunmadığını” vurguladı.)

“Hükümetin göz yummasını sağlayabilir”

Iştirak yöneticilerine göre Uber’in Türkiye’da yapacağı ayrımsız aksiyon ortaklığı bile yasaların değiştirilmesine yardımcı olabilirdi.

Ev 2015’teki bire bir yazışmada, Türkiye’den sorumlu bir idareci, kurduğu bağlantıların kendilerine paydaşlık üzere Cumhur Reisi Erdoğan’ın mortocu dil cambazı lisesinden arkadaşı Hasan Gürsoy’un sahibi olduğu Gürsoy İnşaat’ı başvuru ettiğini söyledi. Şirketin ağırlıklı kendisine yapım ve alışveriş merkezi işletmeciliği yaptığını ve ulaşıma envestisman yapmayı planladığını anlatan yönetici, “Hele özel tepkili uçak isticar. Hükümet ve Cumhurbaşkanı ile çok dolgunca bağlantıları var, âdeta bu şirket AKP döneminde yükseldi. Bağlantımız tarafından namına ulaştık ve haddinden fazla ilgilendiler. Aşağı de bu adam hükümetin önce Uber’e göz yummasına ve sonraları de zaruri P2P düzenlemelerine gitmesine kayran verebilir. Onlarla tıpkı geçim yaparsak, Zapsu’nun hizmetlerine ihtiyaç duymuyor olacağız” dedi.

Uber henüz sonraları iki şirketle elan ciddi envestisman görüşmesi yaptı.

Şubat 2015’te ise dönemin Maliye Bakanı Mehmet Parıltı ile mülakat gerçekleşti. Şimşek’le görüşmenin hangi lobici evet de bağlantılar tarafından gerçekleştirildiği sızan belgelerde belgisiz kaldı. Balkır’in bu görüşmesi kamuya küşade kaynaklarda de kayran almadı.

“Şimşek haddinden fazla destekleyici”

“Yenilikçilik ve saydamlık yanlısı” kendisine tanımladıkları Vekil Şimşek ile görüşmenin müspet geçtiğinin belirtildiği iştirak notlarında Şimşek’in, Uber’in Türkiye’birlikte elektrik göstermesi üstüne “çok müzahir” olduğu rapor edildi. Müşareket notlarında “Bizden Gelir idaresi ile görüşmemizi istedi. (Onlardan birlikte Uber üstüne olumlu olmalarını talep etti.) Twitter yasasını incelememizi ihtar etti. Uber, e-açar çağırma düzenlemeleri ve P2P üzerine Bakan’a ayrımsız teklif sunacak” denildi.

Dönemin Ekonomiden Sorumlu Başvekil Yardımcısı Mehabetli Babacan’ın o dönem Uber CEO’su olan Travis Kalanick ve şirket kurucusu Garrett Camp ile kemirmek yediği dahi Uber yöneticilerinin çöz yazışmalarında ortaya çıktı. Art düzey tıpkısı Uber yöneticisi, 30 Haziran 2016’birlikte şirketin eksantrik bire bir dip yöneticisine yazdığı ayrımsız e-postada şöyle dedi:

“Yemekte Türkiye eski Başbakan Yardımcısı’nın birlikte oturuyorum. Kısaca üç sene önceki Travis ve Garrett ile yemek yediğini söylüyor. gelişigüzel değeri var mı? Eğer öyleyse, ondan bizim amacıyla ne yapmasını isteyebilirim?”

Ayrıksı idareci, “Sanmıyorum ama onunla ahbapça etmeye derece. Ekonomiden sorumlu çarkıt Başvekil Yardımcısıydı, ancak aldığımız bilgilere bakarak Erdoğan’ın gözünden düştü ve son hükûmet değişikliğinde bambaşka bir vekillik görevine atanmadı” yanıtını verdi.

Uber, Türkiye’deki ciddi katılım planını ise hayata geçiremedi. Ilkgüz 2015’teki yazışmalarda firmaların çoğunun Türkiye’deki kızgın politik ortamdan belde ya da taksi sektörünü etkilemek istemedikleri amacıyla bu alanda ayrımsız ortaklığa hamam bakmadığı tabir edildi.

Eski büyükelçi Fecir ayda 35 bin dolar aldı

Bunun üzerine yazışmalarda, Türkiye’üstelik lisans almak üzere değme meşru yolun olmadığı, bu nedenle henüz dinamik benzeri lobiciye gerekseme duyulduğu belirtildi.

Uber’in Avrupa, Ortadoğu ve Afrika’dan (EMEA) mesul bir direktörü, “Bir Nice seçeneği tükettikten bilahare, yasallaşma sürecinde bize bindi olacak akilane kişiyi bulamazsak, bunun Türkiye’deki birlik operasyonumuzu baştan gözden geçirmemize neden olacağını hesaba çoğaltmak zorundayız” dedi.

Cuneyd Zapsu, Mehmet Şimşek ve Ulvi Babacan ile tıpkısı sonuca varamayan Uber, bu konuşmadan kısaca ayrımsız kamer sonradan, biçim faaliyetlerine sürmek amacıyla kutuplaştırıcı bire bir siyasi figür olmadığını düşündükleri KÖLE bozuk büyükelçisi Namık Fecir ve ortağı, dönemin Türk Amerikalı İşadamları Derneği Başkanı Ilk Teşrin Alptekin ile anlaştı. Tan ve Alptekin’in gelişigüzel çalıştığı NT Müşavirlik firmasıyla maaş 35 bin dolardan üç maaş ayrımsız konvansiyon imzalandı.

Uber yöneticileri, Eş 2016’daki yazışmalarda, üç maaş süre böylecene verimlilik kaydedildiği, amma hedefe yayılmak üzere daha etraflı zamana gerekseme olduğunu belirterek mahiye ödenecek miktarı “20 bin dolar + bonuslar” olarak belirleyip şirketle benzeri almanak uyuşma yapmayı önerdiler. Sızdırılan belgelerde bu sözleşmenin imzalanıp imzalanmadığı kayran almadı.

Fatih Altaylı’evet havale paragraf

Uber, bu süreçte medya çalışmaları bile yürütüyordu. İç yazışmalara göre tıpkı görüşmeler sonrası Özgürlük ve Sabah’ın aralarında olduğu gazetelere müşareket için pozitif istihbarat yaptırıldı.

Aile 2016’daki yazışmalarda “hükümete mümasil gazeteci” adına tanımladıkları Fatih Altaylı’nın de iki kanun maddesi kaleme aldığı belirtildi.

Uber yasal yontu kazanmadan büyüdü

Gelinen noktada ise şirketin Türkiye’deki lobi faaliyetleri liyakatsiz oldu. Özlük lehine yasal düzenlemelerin önünü açamayan Uber’e 16 Ekim 2019 tarihinde İstanbul 10. Asliye Ticaret Mahkemesi kararı ile muvasala engeli getirildi. Şirketin, turizm taşımacılığı mezuniyet belgeli araçları taksi adına çalıştırması yasalara yeraltı bulundu. 2020’nin aralık sonunda ise İstanbul Mıntıka Adliye Mahkemesi 13. Hususiyet Dairesi’nin kararına göre yemeden içmeden soluk taksilerle gitmek vasıtasıyla Uber’e getirilen erişim engeli kaldırıldı.

Fakat cümle bu dalan faaliyetleri zarfında iştirak, 2014 ile 2019 beyninde kanuncu yontu kazanmadan Türkiye’üstelik neşelilik göstererek yetik oldu.

İstanbul Taksiciler Esnaf Odası’nın bozuk başkanı Yahya Maksat, DW Türki’ye şirketin duruşma kararına büyüklüğünde yasa dışı faaliyette bulunmasa üstelik yasalardaki boşluklardan faydalandığını, istinaf kararı sonrası ise yemeden içmeden taksilerle mücahede şartından yağlık yasalarla uyumlu hale geldiğini söyledi.

ICIJ’in araştırması da Uber yöneticilerinin zaman zaman yasaların dışında cıvıltı gösterdiklerini bildiklerini ortaya koydu.

Uber yöneticilerinden itiraf

Uber, Türkiye dışında eksantrik ülkelerde de kanuncu boşluklardan faydalanmaya çalıştı.

Sızan iç yazışmalara göre o dönme Uber’in kurumsal iletişim direktörü olan Nairi Hourdajian, Tayland ve Hindistan’daki hükümetlerin miftah davet hizmetini kapatma çabaları devam ederken iştirak yöneticilerinden birine şöyle diyordu:

“Sorunlarımız var, zira s*tiğimin elden yasadışıyız.”

Başka tıpkısı yazışmada ise Uber’in EMEA yöneticisi Mike Macgann, şirketin mutluluk direktörlerinden birine Uber’in bakir pazarlara methal stratejisini şu sözlerle açıkladı: “Temelde Uber piyasaya çıkıyor ve arkası sıra aranjör ve kanuncu bir b*k fırtınası var.”

Adsız Sansız kayıtlar sızdırıldı

Uber’in sızdırılan kayıtları, şirketin dünyanın değişik ülkelerindeki şehirlere başlamak için savaşırken 2013 ve 2017 yılları beyninde kullandığı taktikleri ortaya koydu.

The Uber Files, İngiltere’nin önde gelen işaret kuruluşlarından the Guardian’a sızdırıldı ve Washington D.C. merkezli kar amacı gütmeyen gazeteciler zıkkım olan Arsıulusal Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) ile paylaşıldı.

Araştırma, 83 bin e-postayı içeren 124 binden çok kayda dayanıyor. Bu kayıtlar ortada e-postaların birlikte Uber’in dip düzey yöneticileri arasındaki iMessage’lar ve WhatsApp yazışmaları, sunumlar, kerte defterleri, brifing notları ve faturalar kayran alıyor. Dosyalar, Uber’in acun çapında saldırgan benzeri şekilde genişlediği devir olan 2013’ten 2017’ye büyüklüğünde uzanıyor. The Guardian ve ICIJ yoluyla ölçülü ve 44 medya partneri ile paylaşılan proje üzerinde 29 ülkeden 180’den aşkın gazeteci dört kamer boyunca çalıştı.

Uber: Bugün farklı tıpkı şirketiz

Uber, ICIJ’e ve DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada “Uber zaman değişik tıpkısı ortaklık” diyerek geçmişteki davranışlarının kâin değerleriyle uyuşmadığını kabul etti. “Ilkokul sene önceki bu hatalar, çok sayıda hükümet soruşturmasına ve kayırıcı düzey biraz yöneticinin gelişim akdinin feshine sefer açtı” diyen Uber’in Pazarlama ve Halkla İlişkiler Kıdemli Başbuğ Yardımcısı Jill Hazelbaker, bu yüzden Ilkgüz 2017’da firmanın hareket yapış şeklinin değme yönünü dönüştürmekten sorumlu bakir tıpkısı CEO olan Angarya Khosrowshahi’nin göreve getirildiğini belirtti.

Hazelbaker, bulunan Uber çalışanlarının yüzdelik 90’ının Angarya Khosrowshahi CEO olduktan sonraları işe başladığını aktardı. Uber sözcüsü Jill Hazelbaker ise “Bağımlı kim ilk yaklaşımımız elan kırılan olabilirdi, haddinden fazla sayıda yazık ve falsolu adımlar içeriyordu. Büyüdükçe, hükümetlerle olan ilişkilerimizin hem yasalara makul hem bile transparan olmasını hatırlamak amacıyla, şekil faaliyetlerimiz amacıyla ilave bağırsak teftiş mekanizmaları geliştirdik” ifadelerini kullandı.

Türkiye’deki şekil faaliyetleri üzere hangi kadar bütçe ayırdığını açıklamayı reddeden ortaklık, şu anda Türkiye’de İstanbul, Ankara ve İzmir’dahi takkadak ticari taksi plakası olan taksilerle çalıştıklarını ve Türk yasalarına akla yatkın cereyan ettiklerini bildirdi.

DW Türkçe’nin ulaştığı Şanlı Babacan ve Mehmet Parıltı, Uber’in o çağ Türkiye’deki faaliyetlerini kolaylaştıran her etkide ya üstelik faaliyette bulunup bulunmadıkları ve iştirak yöneticileriyle gerçekleştirdikleri görüşmelerin kapsamına ilgili sorularımıza cevap vermedi.